Bij schaamte kunnen zijn, en de boodschap uitpakken

Schaamte. Niemand houdt er van. En het is een heel ingewikkeld gevoel om bij te blijven. 

De meesten van ons drukken schaamte het liefst zo snel mogelijk weg. Want het is zo’n naar gevoel! 

Maar helaas, dat is alsof je een strandbal onder water drukt; de bal springt vanzelf weer omhoog. Soms op onverwachte momenten. ‘s Nachts in je bed schiet je opeens omhoog: ‘O nee, dát!’ 

Soms zijn we ‘haunted’ door schaamtevolle herinneringen van járen geleden. Dingen die jij je vaak beter herinnert, dan alle andere aanwezigen.

En wat doe je er mee? Maar weer wegdrukken tot de volgende keer dat het je op een onverwacht moment overvalt?

Vandaag deel ik wat ik heb mogen leren van mijn cliënten, mijn eigen geestelijk verzorgster met wie ik in 2020 aan dit thema werkte, en mijn eigen ervaringen. Hoe om te gaan met schaamte?

Erbij blijven

De eerste stap, en misschien wel de moeilijkste, is om bij de schaamte aanwezig te blijven. 

Gevoelens hebben verwerking nodig. Schaamte ook. Net zoals je rouw verwerkt door het verdriet te doorvoelen, of een trauma verwerkt door herinneringen te herbeleven, verwerk je ook schaamte door erbij te leren te zijn.

Schaamte dragen dus.

Dit heeft een heel belangrijk voordeel. Je leert dat je schaamte overleeft. Je leert dat schaamte jou niet onherroepelijk de grond in boort. Je leert dat jij schaamte aan kan.

De impliciete angst waardoor we schaamte zo willen wegdrukken, is de angst dat het ons gevoel van eigenwaarde zal verwoesten. Het is informatie over onszelf die we helemaal niet willen weten. Want zo slecht over onszelf denken, kunnen we niet goed aan.

Maar het tegenovergestelde is waar! Die schaamte is er toch al. Als je de schaamte weet te ‘ownen’, geeft dit je juist een boost van zelfvertrouwen. Het donker aankijken is dapper. En jij bent sterk.

Én het zorgt ervoor dat de schaamte je niet meer hoeft te blijven achtervolgen. Schaamte heeft het namelijk nodig gevoeld te worden, en jij geeft het dat.

Maar hoe doe je dat? Hoe blijf je bij die schaamte? 

Ga er maar gewoon even mee zitten. Blijf met je aandacht bij hoe je je voelt, wat je allemaal denkt, welke sensaties het losmaakt in je lijf. Laat het maar gewoon eens allemaal zijn. Vijf minuten kan al genoeg zijn om een schaamtevolle situatie of herinnering te doorvoelen.

Ik heb een video opgenomen waarin ik je precies hier in begeleid. 

Ik gebruik daarbij de EFT methode. Deze methode, Emotional Freedom Techniques, wordt onder andere heel succesvol toegepast bij het behandelen van trauma’s, angsten en depressie. Door rustig op je lichaam te ‘tappen’ (zachtjes tikken / kloppen) kalmeer je je lichaam. Terwijl je mentaal bij iets naars aanwezig bent. Hierdoor leert jouw systeem te ontspannen in het oncomfortabele.

Bekijk hier de EFT video voor omgaan met schaamte (de volgende stap waarover ik nu verder vertel, is daar ook in verwerkt).

Ontvang de boodschap

But don’t just kill the messenger. Ontvang de boodschap die de schaamte vertolkt.

“Waarom schaam je je?” is de vraag die je jezelf kunt stellen. Of: “Wat kan ik leren van deze schaamte?”

Een aantal mogelijke boodschappen:

Misschien is de boodschap wel: “Ik schaam me omdat ik me te snel druk maak om wat anderen van me vinden.” 

Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer niemand anders zich druk maakt over wat je hebt gedaan of gezegd. Maar jij staat hevig te blozen en weet je geen raad met jezelf.

Dan wijst het je op iets wat jij kunt helen in jezelf. Overmatig perfectionisme bijvoorbeeld, of een tekort aan zelfliefde, eigenwaarde of zelfvertrouwen.

Misschien is de boodschap wel: “Andere willen mij in een keurslijf duwen waar ik niet in pas.”

Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer we ons schamen omdat anderen een sterke mening over ons hebben (“Je zou je moeten schamen!”). Terwijl we het zelf helemaal niet eens zijn met die mening. De schaamte is ons dan aangepraat.

Wat je hiervan kunt leren is voor jezelf opkomen, jouw eigen standpunt helder uitdrukken, en heel erg lief zijn voor jezelf wanneer je die liefde niet van de ander krijgt.

Maar misschien is de boodschap wel: “Ik schaam me omdat ik iets verkeerd heb gedaan.”

Heel belangrijk om deze boodschap uit te pakken. 

Wil jij jouw excuses aan iemand aanbieden? Iets doen om het recht te zetten? Of de ander gewoon even laten weten dat je je bewust bent van de fout?

Laat niet jouw relaties lijden onder het feit dat jij jouw schaamte niet onder ogen durft te zien.

Schaamte is een sociale emotie. De waarde van schaamte kan liggen in fatsoen en ethiek. Het is een sociale vaardigheid die jou weer verbindt met de ander wanneer de connectie geleden heeft. En schaamte beschermt je tegen (nog meer) fouten maken.

Dankjewel, schaamte.

Wat de boodschap ook is… Wanneer je de boodschap ontvangt, en er iets mee doet, geef je de schaamte een plek.

Ook dit aspect heb ik verwerkt in de EFT video over omgaan met schaamte. Bekijk hem hier.

En… het leven gaat verder

Heb je de schaamte doorvoeld? Heb je de boodschap uit kunnen pakken? 

Dan rest je volgens mij niets anders meer dan er wat afstand van te nemen. Dat gaat waarschijnlijk vanzelf, na het doorvoelen en ontvangen van de boodschap. Dan voelt het ‘af’. Geen omhoogschietende strandballen meer.

Een cliënte met wie ik laatst over schaamte sprak zei dat deze gedachten haar hielpen, weer afstand te nemen van de schaamte:

“Het gaat wel weer over. Het is niet onherroepelijk, of onvergefelijk.”

“Joh, dat is geweest. Niemand die het nog weet.”

En een mooie parel: “Wat is essentieel?”. In de zin dat overmatige schaamte in niemands hoogste belang is. Heb je geen belangrijkere dingen te doen? Al is het maar lekker wandelen in het bos en genieten van het feit dat je leeft?